تمدن مصر باستان که بیش از دو هزار سال طول کشید، یک تمدن پایدار نبود بلکه مدام در تغییر و تحول بود. این تمدن توسط مورخان به چند دوره تقسیم میشود. به همین ترتیب ، معماری مصر باستان نیز یک سبک نیست، بلکه مجموعه ای از سبک ها است که در طول زمان متفاوت اند. در مقالات قبلی درباره تاریخ معماری و سبک های گوناگون آن از معماری رومی گرفته تا معماری رنسانس و سبک های تازه تر توضیح دادیم. در این مقاله درباره ویژگی های معماری مصر باستان صحبت خواهیم کرد.
سازه های معروف مصر باستان
بسیاری از شهرهای مصر ناپدید شده اند زیرا این شهرها در نزدیکی منطقه زیر كشت دره نیل واقع شده بودند و در اثر طغیان بستر رودخانه در طول هزاره ها از بین رفته اند. مشهورترین نمونه معماری مصر باستان اهرام مصر است در حالی که معابد، کاخ ها، مقبره ها و قلعه های حفاری شده نیزحائز اهمیت اند. هسته اصلی اهرام از سنگ های استخراج محلی، آجرهای گلی، شن و ماسه تشکیل شده بود. برای این پوشش، سنگ هایی مورد استفاده قرار گرفتند که باید از دورتر منتقل می شدند؛ سنگهای آهکی عمدتا سفید از تورا و گرانیت قرمز از مصر.
ساختمان های جدیدتر بر روی ساختمان های باستانی ساخته شده اند و با وجود آب و هوای گرم مصر، برخی از سازه های خشتی هنوز باقی مانده اند. به عنوان مثال می توان دهکده دیرالمدینه ، شهر پادشاهی میانه در کهون، قلعه های بوهن و میرگیسارا نام برد. همچنین معابد و مقبره های زیادی همچنان پابرجا هستند؛ چرا که در زمین های مرتفع و از سنگ ساخته شده و از طوفان نیلدر امان مانده اند.
ویژگی های معماری مصر باستان
درک ما از معماری مصر باستان عمدتاً مبتنی بر بناهای مذهبی است. سازه های عظیم که با دیوارهای ضخیم و شیب دار و با دهانه های باریک شناخته می شوند و احتمالاً همان روش ساختاری برای رسیدن به پایداری در دیوارهای گلی را دارند.
تزئینات سطح برش خورده و مدل سازی شده صاف ساختمان های سنگی ممکن است از تزئینات دیوار گلی حاصل شده باشند. اگرچه استفاده از طاق در خلال سلسله چهارم توسعه یافته است ، اما تمام بناهای یادبود از نوع بناهای پست و لنگه ای هستند که با سقف های مسطح سنگی عظیم(که توسط دیوارهای خارجی و ستون های فاصله نزدیک پشتیبانی می شوند) ساخته می شدند. ستون ها و نقوش حکاکی شده از مهم ترین المان های معماری مصر باستان هستند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
نقوش معماری مصر
بیشتر ساختمان ها با استفاده از آجرهای گلی و سنگ آهک ساخته شده اند و بسیاری از آن ها از نظر نجومی تراز شده بودند. ستون ها معمولاً با سرستونهایی تزئین می شدند که شبیه گیاهان مهم تمدن مصر مثل پاپیروس بودند.
نقوش معماری مصر باستان در جاهای دیگر نیز بر معماری تأثیرگذار بوده است ، این امر ابتدا در دوره شرقی سازی و بار دیگر در قرن نوزدهم به جهان وسیع تری رسیده است.
دیوارهای خارجی و داخلی، ستون ها و پایه ها با نقاشی های دیواری، حکاکی های هیروگلیفی و رنگ های درخشان پوشانده شده اند. بسیاری از نقوش تزئینی مصر مانند اسکاراب ، یا سوسک مقدس ، قرص خورشیدی و کرکس جنبه نمادین دارند. از دیگر نقوش رایج می توان به برگهای نخل، گیاه پاپیروس و جوانه ها و گل های نیلوفر اشاره کرد. هیروگلیف ها را برای اهداف تزئینی و همچنین ثبت وقایع یا طلسم های تاریخی حک کرده اند. علاوه بر این ، این نقاشی های دیواری و مجسمه سازی ها به ما امکان می دهد نحوه زندگی مصریان باستان ،جنگ هایی که انجام شده و اعتقادات آنها را بهتر درک کنیم..
ستون ها
در اوایل سال 2600 قبل از میلاد معماری به نام ایمهوتپ از ستون هایی سنگی استفاده کرد که سطح آنها با نقوشی مثل پاپیروس و نیلوفر آبی کنده کاری شده بود و شکل ارگانیک نی های بسته بندی شده را منعکس می نمود. در معماری بعدی مصر استوانه های وجهی نیز معمول بودند. تصور می شود که شکل آنها از نیایشگاه های باستانی نی ساخته شده است. ستون ها که از سنگ تراشیده شده اند ، با هیروگلیف، متن، تصاویر آیینی و نقوش طبیعی بسیار منبت کاری شده تزئین شده اند. ستون های مصری به طرز مشهوری در تالار بزرگ هیپوستایل کارناک (حدود 1224 قبل از میلاد) وجود دارد ، جایی که 134 ستون در 16 ردیف به صف شده اند و برخی از ستون ها به ارتفاع 24 متر می رسند.
یکی از مهم ترین انواع ستون ها پاپی فرم است. منشأ این ستون ها به سلسله 5 برمی گردد. آنها از ساقه های نیلوفر آبی (پاپیروس) تشکیل شده اند که به صورت دسته ای تزئین شده و با نوارها کشیده شده اند. در معبد لوکسور ، ستون ها یادآور بسته های پاپیروس است و شاید نمادی از مردابی باشد که مصریان باستان معتقد بودند که خلقت جهان از آنجا شکل گرفته است.
متریال های مورد استفاده
به دلیل کمبود چوب، متریال های ساختمانی غالب در معماری مصر باستان آجر و گل ، سنگ آهک ، ماسه سنگ و سنگ گرانیت بودند. پس از دوره پادشاهی کهن، سنگ فقط به مقبره ها و معابد اختصاص داشت ، در حالی که آجرها حتی برای کاخ های سلطنتی ، قلعه ها ، دیوارهای محوطه معابد و ساختمانهای فرعی آن ها استفاده می شدند.
خانه های مصر باستان با گل جمع شده از سواحل مرطوب رود نیل ساخته می شدند. مصری ها این گل ها را در قالب قرار داده و در زیر آفتاب گرم خشک می کردند تا برای استفاده در ساختمان سفت شود. اگر قرار بود آجرها در هر مقبره سلطنتی مانند هرم مورد استفاده قرار گیرد ، آجرهای خارجی نیز به خوبی تراش خورده و صیقل داده می شدند.
گرانیت مشکی در ساختمان سازی مصر باستان کاربرد گسترده ای داشته است. برای مثال قسمت های وسیعی از هرم معروف و بزرگ جیزه (یکی از اهرام مصر) از گرانیت مشکی پوشانده شده است. همچنین در دیوارهای اتاقی که تابوت فرعون در آن پیدا شد به مقدار زیادی از این سنگ استفاه شده بود.
همان طور که بیان شد سنگ متریال مهمی در معماری مصر باستان بوده و برای همین بسیاری از بناهای مصری پس از گذشت سال ها همچنان باقی مانده اند. در صورت علاقه می توانید در بخش مقالات ما درباره چرخه تولید سنگ و سنگ سوران اطلاعات بیشتری کسب کنید. امیدواریم که از خواندن این مقاله لذت برده باشید.
